Uw reporters legden Christine Engelen, een vertegenwoordiger van het ICTL – het Interfacultair Centrum voor Toegepaste Linguïstiek – op de foltertafel. Ook al zegt de naam je niets, misschien ken je het wel als het instituut dat de taalcursussen organiseert op de stadscampus. Wat er allemaal te weten valt? Dat lees je hier:
Waarom zo'n hoogdravende naam voor een centrum dat zich vooral bezighoudt met taalcursussen en het vertalen van thesissen? Of slaan we de bal hier mis?
Christine Engelen Daar zitten jullie inderdaad verkeerd. We maken vooral vertalingen voor proffen en assistenten: onderzoeksvoorstellen, projectaanvragen, artikels, dikwijls ook gewone administratieve documenten. We maken trouwens niet echt vertalingen van thesissen, eerder van boeken. We vragen er immers geld voor. Vandaar dat iemand die zijn doctoraat wil laten vertalen dat beter kan laten doen als het al in de boekfase zit. Voorts zijn we ook nog in de privé-sector actief. Daarnaast gaat het grootste deel van onze energie naar de taalcursussen.
Eerste punt: wat is de doelgroep van uw taalcursussen? Erasmusstudenten? Anderstaligen die Nederlands willen leren?
Engelen Dat beeld is deels juist. We hebben inderdaad speciale trajecten voor uitwisselingsstudenten die een initiatie tot het Nederlands krijgen. Dat is een deel van ons doelpubliek. Daarnaast bestaat het grootste deel van ons doelpubliek uit hooggeschoolde anderstaligen. Zeer belangrijk, er is veel rond deze inburgeraars te doen, zij die het inburgeringstraject moeten doorlopen: dat zijn asielzoekers, dat zijn illegalen, dat zijn werkende immigranten die zelf Nederlands willen leren, of waarvan de familie Nederlands wil leren. Het moeten wel hooggeschoolden zijn, mensen moeten een diploma hoger onderwijs hebben om hier te mogen starten. Voor mensen met een diploma secundair onderwijs zijn er andere scholen.
Vluchtelingen
Wat is het nut van zo'n specifieke opleiding voor hooggeschoolden?
Engelen Economische en politieke vluchtelingen met een hoger diploma die hier terechtkomen, willen vaak verderstuderen of hun oude baan terug opnemen. Daarvoor moeten ze eerst de taal leren en de Taaltest afleggen, een zware mondelinge en schriftelijke proef. Ze zijn dan wel chirurgen of ingenieurs, om te overleven hebben zij vaak een andere job, en studeren dan 's avonds Nederlands. Ik bewonder hen mateloos.
Even mijn vooroordelen testen: een Vlaming leert makkelijker een vreemde taal. In hoeverre moet u zich dan aanpassen aan vreemdelingen die het Nederlands willen leren, en waarbij het dus moeizamer gaat?
Engelen Dat vooroordeel klopt wel, dat zien we hier ook. Toch passen wij onze niveaus niet aan, we beginnen op het startniveau, met telkens zware examens aan het einde van een cyclus voor ze naar een hoger niveau overgaan. Mensen moeten zichzelf naar het volgende niveau tillen, we zijn daar erg streng in.
Waar en wanneer kunnen gewone studenten zich vrijwillig laten folteren ter wille van de meertaligheid?
Engelen We beginnen telkens ongeveer gelijktijdig met het academiejaar: in oktober, in januari en na de paasvakantie, telkens voor tien weken. En daarnaast zijn er twee spoedcursussen: in juli en in augustus. Dat is op turbotempo: korte pijn, hoog rendement. Dagelijks van negen tot vier, vier weken lang. Dat is handig voor studenten die na de vakantie op Erasmus vertrekken. Ze worden zo snel in de doeltaal ondergedompeld. Ook de gewone cursussen zijn intensief, drie avonden per week. Het is zeker geen bezigheidstherapie. Inschrijven kan je op onze kantoren, Prinsstraat 8, naast Scribani. Onze cursussen geven we vaak in de computerlokalen van Scribani, of in de D-blok.
Ben ik na 90 uur cursus perfect anderstalig?
Engelen Was dat maar waar... Nee, dan zit je op overlevingsniveau. Dan kun je opschriften lezen, de weg vragen, een eenvoudige uitleg verstaan, dergelijke. Als je daarna het tweede niveau volgt, kan je dingen beginnen vergelijken en toekomstplannen maken... Bij elk niveau zet je een stapje naar betere beheersing van een taal.
Aan de hand van welke cursussen geeft u les?
Engelen We zijn daar eclectisch in: als er goede boeken bestaan, zullen we ze gebruiken. Maar door de specificiteit van ons doelpubliek en onze kwaliteitsnormen bestaan die niet vaak. We zijn trouwens heel streng op vormcorrectheid, het moet juist zijn, anders heeft het geen nut: een niet vormcorrecte taal klinkt halfslachtig, en als hoogopgeleide kom je dan dom over. Als je deze normen hanteert, is het lesmateriaal zeldzaam. Ondertussen zijn onze lesgevers zo bedreven met hun publiek, dat ze liever hun eigen materiaal gebruiken.
Doceert u nog andere dingen naast de taalcursussen?
Engelen Wij hebben soms contact met faculteiten om een specifieke les te geven, een stukje van een vak binnen het curriculum. Daarnaast kan ook het personeel opleidingen krijgen. Dat is dan heel specifiek. Zo oefenen we bijvoorbeeld met de mensen van de bibliotheek op Frans voor aan de balie. We trainen hen zodat ze de werking van de bib in andere talen kunnen uitleggen. Daarnaast houden we ons bezig met andere vormen van communicatie in bedrijven, zoals schrijftrainingen, vergaderverslagen, presentaties, en spreken in het openbaar.
Hoe zit het met de linguïstische tegenhanger op de andere campussen?
Engelen Dan bedoel je het Centrum voor Taal en Spraak op de campus Drie Eiken. We bieden allebei taalcursussen aan op de campussen: het ICTL geeft de intensieve cursussen, het CTS biedt vooral veel verschillende talen aan. Daarnaast houdt het CTS zich vooral bezig op projectbasis: ontwikkelingsprojecten, instituten,... Dat is hun sterk punt. Ons sterk punt is dat we in bedrijven en voor de overheid opleidingen geven en projecten uitdokteren. Dat staat voor de helft van onze activiteiten.
Intensief
In hoeverre is er samenwerking tussen het ICTL en het CTS?
Engelen De samenwerking zit hem vooral in het feit dat we dingen naar elkaar toeschuiven. De cursussen die wij geven zijn intensieve cursussen, wij vragen onze studenten drie keer per week naar de les te komen. Op het CTS is dat één keer per week, met zelfstudie erbij. Dat hangt van de beschikbaarheid van de mensen af. Afhankelijk van de wensen sturen we mensen naar elkaar toe. We fungeren dus als doorgeefluik voor elkaar. Het is de bedoeling dat we naar elkaar toe groeien en een UA-taalinstituut vormen, zoals er andere diensten van de drie campussen naar elkaar toe groeien. Daar zijn we nog steeds mee bezig.
Verschillende campussen, verschillende lesmethodes?
Engelen Op de campus Drie Eiken wordt er voornamelijk met thuisstudie gewerkt. Hier wordt veel intensiever contactonderwijs gebruikt, al is er afhankelijk van de richting soms nog wel thuisstudie. Wij prediken een intensieve aanpak. Hier volg je op tien weken cursus negentig uur, op Drie Eiken is dat dertig. Daar zit het voornaamste verschil. Qua methode handelen we grotendeels op dezelfde manier: nadruk op interactiviteit, communicativiteit en taakgericht werken. Je geeft je studenten een opdracht, en met een bepaald taalmateriaal moeten ze iets uitvoeren. Zo leren ze door te doen.
Het gaat vooral om interactiviteit. Betekent dat dat er bepaalde cursussen zijn voor bepaalde beroepscategorieën of nationaliteiten?
Engelen Nee, we proberen zoveel mogelijk te mengen, om onze studenten te dwingen de doeltaal te gebruiken. Zo geven we ook alleen in de doeltaal les, óók voor de beginners. We kunnen niet vertalen naar elke moedertaal, want vaak zitten er in één klas dertien nationaliteiten. In het begin is dat met handen en voeten, maar het werkt.
Hebben andere universiteiten ook een soortgelijk centrum?
Engelen Wij zijn uniek, zeker omdat we goed zijn in wat we doen (lacht). Uiteraard hebben ook andere universiteiten talencentra. Er bestaat overal wel een andere structuur. Het ICTL bijvoorbeeld is volledig zelfbedruipend. Al horen we dan bij de faculteit Letteren, we functioneren wel autonoom. In andere universiteiten zitten deze centra meer binnen de faculteiten.
In andere universiteiten is er dus minder samenwerking met bedrijven?
Engelen Dat klopt, daarin zijn wij vrij uniek. Procentueel is dit voor het ICTL een belangrijke activiteit, ongeveer vijfenveertig procent. Vaak in samenwerking met het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de VDAB.
Het ICTL is dus quasi-privaat? Zijn er dan niet genoeg private ondernemingen?
Engelen Die zijn er wel, zoals de privé-scholen. Wij zitten daar ergens tussen: wij hebben vijftig werknemers, we zijn een klein bedrijf, maar we hebben ook die link met de universiteit, en dat is een meerwaarde. Ik ben er trouwens van overtuigd dat het in beide richtingen een meerwaarde is. Voor de UA, omdat ze op die manier een link legt met overheid en privé, en andersom, omdat er die input is van de markt, de voeling met wat er leeft binnen de bedrijfswereld, omdat het daar is waar onze studenten uiteindelijk terechtkomen. Ik vind het nuttig dat een universiteit uit haar isolement komt.
Wat als ik na beaucoup blood and tears slaag in die Prüfung?
Engelen Je krijgt geen erkend diploma, wel een certificaat van het ICTL met vermelding van de UA.
Wat is de waarde van zo'n attest in de bedrijfswereld?
Engelen Het certificaat honoreert de inspanning zelf, de uren die je gevolgd hebt, maar het is geen erkend diploma. Daarnaast zullen wij binnen afzienbare tijd ook Europese niveaus gaan vermelden op de certificaten, die de Raad van Europa in 2002 in gebruik heeft genomen. Deze vastgelegde schalen zouden in heel Europa ingang moeten vinden. Al zal dit pas na een tijdje succes kennen, het is een proces van lange termijn. Dat is iets gekends voor de TEW-studenten, zij moeten elk jaar door de Dialang-test, waarop ze een score krijgen die wordt ingeschaald op de Europese schaal. Al moet wel gezegd worden dat die Europese schaal maar is wat ze is: er zijn zes niveaus, wat betekent dat er grote verschillen zijn tussen de niveaus.
Europese schaal
De EU kent zes niveaus, het ICTL vier. Gaat u zich aanpassen?
Engelen Onze niveaus komen niet klakkeloos overeen, neen. Juist omdat de verschillen zo groot zijn binnen de schalen. Wie bij ons het eerste niveau haalt, haalt meteen al de eerste twee niveaus van de Europese schaal. En voor het zesde niveau bijvoorbeeld kunnen er geen groepscursussen bestaan, omdat je dan op moedertaalniveau zit. Dat kun je alleen maar door te oefenen in de echte wereld. De niveaus zijn dus ongelijk.
Ga eens met de rode balpen door het Nederlands van Elio di Rupo.
Engelen Dat gaat beter en beter. Hij heeft zeker een cursus gevolgd of een persoonlijke coach in dienst genomen. Twee jaar geleden zat hij op overlevingsniveau, het was zeker slecht qua vormcorrectheid: dat kwam toch niet over? Hij gebruikte verhakkelde zinnen, en kwam daardoor ongeloofwaardig over. Ondertussen zit hij enkele niveaus hoger, op advantage niveau, het niveau waarop normaal gezien elke afgestudeerde van het middelbaar Frans en Engels zou moeten kunnen. Toch wil dat voor di Rupo wel eens schommelen: met vooraf ingestudeerde persmededelingen loopt het meestal goed, maar zodra men op de man af vragen stelt, valt hij opnieuw door de mand en zakt hij naar een lager niveau. Dat kan dus beter.
Wat is dan het grote verschil tussen de taalcursussen in het middelbaar en de cursussen van het ICTL?
Engelen We besteden ten eerste veel minder aandacht aan de verplichte literatuur, cultuur, en dat soort dingen. De ICTL-cursussen zijn gericht op de praktijk, we weten welk doel de mensen die naar hier komen voor ogen hebben: elders gaan studeren, werken... Wij hebben een heel divers publiek, letterlijk 101 nationaliteiten, met vaak hetzelfde doel.
Hoeveel lichter is mijn portefeuille na inschrijving?
Engelen Voor studenten zijn er gereduceerde tarieven, maar het blijven dure cursussen. Het is ook een kostprijs voor ons, omdat we van niemand subsidie krijgen. Een traject van negentig uur – dat is de eerste basiscursus – kost voor een student € 275. Hier komt mijn promopraatje: dat is maar drie euro per uur, boeken inbegrepen. Daar kan je niet voor gaan sporten.
En voor Erasmusstudenten?
Engelen Zij die hier komen studeren en Nederlands willen leren, krijgen steun van Europa omdat zij de spreektaal willen leren. Dat geldt voor alle niveaus, zij kunnen voor een symbolisch aantal euro's alle vier niveaus doorlopen. Dat geldt wel niet voor Belgische uitwisselingsstudenten die hier een cursus volgen voor ze vertrekken naar het buitenland. Zij profiteren wel op hun bestemming van deze regeling.
Nog belangwekkende ontboezemingen voor het academische publiek?
Engelen Alleen nog dit cliché: Meertaligheid is een troef, zeker voor hooggeschoolden. Hou je talenkennis op peil. Als je kan communiceren in verschillende talen, heb je altijd een streepje voor.