Berichten over grensoverschrijdend gedrag duiken opnieuw opvallend vaak op in het nieuws. Denk aan de spikingzaak in Kortrijk, de ‘jonge en getalenteerde’ student uit Leuven die werd veroordeeld voor verkrachting, maar geen straf kreeg, of de barman van café ZeeZicht in Antwerpen die wordt verdacht van verkrachting. Achter die spraakmakende zaken schuilt echter een bredere realiteit: bijna iedereen kent wel iemand die grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt. Het beperkt zich niet tot krantenkoppen of grote rechtszaken. Het gebeurt ook in de directe leefwereld van studenten. Om aan te tonen dat het vaak dichterbij komt dan we denken, sprak dwars met studenten die zelf slachtoffer werden van grensoverschrijdend gedrag. Wat opvalt, is dat het vaak begint met iets kleins. Een blik, een opmerking, een situatie die net niet goed voelt. En toch blijft het hangen. “Je denkt snel: ik overdrijf, het stelt niets voor”, vertelt Anna*. “Maar al die kleine dingen samen worden op den duur gewoon een deel van je leven.”
Zo vertelt Emma* hoe ze op een avond werd aangesproken door een man bij de Franklin Rooseveltplaats. De man bood haar drugs aan, maar die heeft ze vriendelijk geweigerd. Toen ze verder liep naar haar kot, bleef hij haar achter volgen. Het gevoel dat je achtervolgd wordt, dat je constant moet opletten, is niets nieuws: “Je leert ermee leven, maar het hoort er niet te zijn.”
Julia* beschrijft een date die verkeerd afliep. “Het was laat geworden en de laatste trein was al vertrokken, dus bood ik hem aan om te blijven slapen. We hadden duidelijk besproken dat het vriendschappelijk was, ik wilde niets meer.” Maar die grenzen werden genegeerd: “Iemand het vertrouwen geven om langs te komen bij jou op kot, wetende dat de laatste trein al vertrokken is, en uit vriendelijkheid een slaapplaats aanbieden… dan kan je je toch serieus mispakken aan een persoon. Hij bleef proberen, bleef me aanraken, ook al had ik al verschillende keren gezegd dat ik het niet wilde”, vertelt ze. “Op een gegeven moment pakte hij me vast en toen dacht ik: dit is het, dit is het moment waarop ik verkracht ga worden. Mijn hele lichaam verkrampte. Precies op dat moment stopte hij. Gelukkig liet hij me toen met rust. Maar dat had na mijn eerste nee al moeten gebeuren.”
Julia legt ook uit hoe ze op haar werk werd gedrogeerd. “Ik voelde me plotseling helemaal niet goed, alles draaide”, zegt ze. “Maar mijn eerste gedachte was niet dat iemand iets in mijn drankje had gedaan. Mijn gevoel zei: het ligt aan mij, ik had beter moeten opletten. Pas later besefte ik hoe fout dat eigenlijk is.”
Sara*, die ’s avonds alleen naar huis wandelde, vertelt: “Rond 22u vertrok ik bij een vriendin op kot. Onderweg liet ik mijn sleutel vallen. Een man zag dat en lachte naar mij, dus ik lachte terug. Plots kwam hij naar me toe en begon hij allerlei vragen te stellen. Ik voelde me ongemakkelijk, maar het leek veiliger om gewoon vriendelijk te blijven. Toen wilde hij mijn hand schudden, liet niet meer los en vroeg of ik met hem meeging. Ik trok me los en liep snel weg. Achter de hoek heb ik meteen een vriendin gebeld. Ik was in shock, maar vooral opgelucht dat er verder niets gebeurd was.” Achteraf dacht ze na over haar outfit en voelde ze zich zelfs dom omdat ze vriendelijk was gebleven. En dat is precies waar het fout loopt: we leren om aardig te zijn, om geen scène te maken. Zelfs als we bang zijn.
Dat schuldgevoel, dat het je eigen fout is, lijkt bijna standaard te zijn. Dat maakt het des te moeilijker om over zulke dingen te praten. Want hoe ernstig moet iets zijn voor je het durft te benoemen als grensoverschrijdend? Als verkrachting? Als intimidatie?
“Ik was aan het werk en droeg gewoon een topje, niets speciaals”, vertelt Olivia*. “Toen zei iemand lachend: ‘Volgende keer een korter rokje of iets met wat meer inkijk?’ Iedereen lachte mee. Wat doe je dan?” Het zijn dat soort opmerkingen die op het eerste gezicht onschuldig lijken, maar die blijven hangen. Ze stapelen zich op. Iemand die je op de bus aanstaart. Een opmerking over je lichaam van een onbekende. Een aanraking in de club die nét over de grens gaat. Eén keer wuif je het weg. Twee keer ook. Maar als het blijft gebeuren, begin je je anders te gedragen. Je trekt iets anders aan. Je neemt een omweg naar huis. Je houdt je sleutelbos al klaar in je hand als je ‘s avonds over straat loopt.
Grensoverschrijdend gedrag zit niet alleen in de extreme verhalen. Het zit ook in de dingen die zogezegd “minder erg” zijn. Maar dat maakt ze niet minder echt. Zolang dit gedrag als “normaal” doorgaat, verandert er niets. We zitten in een cultuur waarin gedrag dat een ander ongemakkelijk maakt, vaak niet serieus wordt genomen. Waar kleine incidenten niet als belangrijk worden gezien maar als “gewoon” of “onvermijdelijk” worden afgedaan. Hoe vaak word je als slachtoffer niet verantwoordelijk gesteld, alsof het “je eigen schuld” is dat je in een ongemakkelijke situatie terechtkomt? Het idee dat je jezelf “beter moet beschermen” of dat je “niet zo gevoelig” moet zijn primeert nog steeds. Het is niet jouw verantwoordelijkheid om te voorkomen dat je in een situatie terecht komt waarin jij je ongemakkelijk voelt. Het zou niet moeten afhangen van hoe je je gedraagt of wat je aanhebt, maar van het respect dat anderen voor jou hebben.
De hierboven geschetste verhalen staan helaas niet op zichzelf. Uit de UN- MENAMAIS-studie, een onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in België, blijkt dat 42% van de vrouwen en 19% van de mannen tussen de 16 en 69 jaar ooit slachtoffer werden van hands-on seksueel grensoverschrijdend gedrag. Cijfers over hands-off grensoverschrijdend gedrag lopen op tot 78% bij vrouwen en 41% bij mannen. Een bevraging van Plan International, specifiek bij Belgische jongeren tussen 15 en 24 jaar, toont verder aan dat 91% van de meisjes en 28% van de jongens slachtoffer werden van seksuele intimidatie. Voel je je onveilig? Twijfel je aan iets dat je is overkomen? Of wil je gewoon even met iemand praten? Je kan altijd terecht bij het STIP. Zij luisteren naar je verhaal, zonder oordeel. Ook het Zorgcentrum na Seksueel Geweld is er 24/7 voor mensen die grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld meemaken.
*Om de privacy van de studenten te beschermen, werd er in dit artikel gebruik gemaakt van schuilnamen.
- Login om te reageren