DROOM

Ik koester al een tijdje de droom om te schrijven over de dubbele betekenis van het woord ‘droom’, maar ik heb er wel nog nooit een droom over gehad. Ben je mee? Wie het heeft over ‘zijn droom’ kan het zowel hebben over zijn grootste ambitie of wensbeeld als over de gekke reeks beelden die hij voorbije nacht heeft meegemaakt, meestal tijdens de remslaap. Op zich is het niet gek dat een woord meerdere betekenissen heeft. Meestal is de eerste, oorspronkelijke betekenis dan eentje die te maken heeft met de zintuiglijke wereld om ons heen, waaruit de andere betekenissen logisch en figuurlijk zijn doorgegroeid. In taalkundige termen heet dat fenomeen betekenisverbreding. Een eenvoudig voorbeeld daarvan is ‘scherp’; scherpe messen kunnen mensen al lang pijn doen, scherpe woorden zijn ons wat later beginnen kwetsen.

Bij dromen is de richting van de betekenisverbreding wat minder duidelijk: mensen hebben sinds jaar en dag ’s nachts wonderlijke slaaptelevisie, maar het lijkt me even normaal om het kanaal overdag op je meest begeerde wensen af te stemmen. Bedenk dan dat je je dromen ’s nachts niet kiest en dat die – als we Freud even negeren – je vaak juist iets tonen dat je absoluut niet wil meemaken, in de vorm van nachtmerries. Je grote droom voor de toekomst, hoe (zelf)destructief die soms ook uitdraait, geeft daarentegen steeds weer wat je juist het meeste denkt te willen. Toegegeven, beide soorten dromen geven een verzonnen beeld weer en delen het feit dat ze soms moeilijk te achterhalen vallen, maar de verschillen zijn zo groot dat het bizar wordt dat ze in hetzelfde woord vervat zitten. Het levert bovendien een benarde synoniemensituatie op, waarbij illusie en drogbeeld aan de ene kant en wens en ideaal aan de andere kant een gemeenschappelijk alter ego kennen.

Toen ik mijzelf bovenstaande Jekyll and Hyde-situatie realiseerde, consulteerde ik mijn mentale woordenboek van andere talen die ik goed en minder goed ken, en wat blijkt? Het Engelse dream, het Duitse Traum, maar evengoed het etymologisch niet-verwante Franse rêve of Italiaanse sogno delen die gevorkte betekenis. Ik ging te rade bij een Arabischsprekende vriendin en ja hoor, ook in het Midden-Oosten droomt een astronaut in spe ervan dat hij op de maan wandelt terwijl een kind erover droomt dat het op de maan wandelt. Na wat gegoogel ontdekte ik dat een hoop taalnerds op Reddit zich hetzelfde afvroegen over een heel scala aan talen: van Swahili tot Farsi, Hebreeuws tot Koreaans – in vele talen kan een zin als “Ik droom van goede punten” zowel een hoop uitdrukken als een wisse illusie. Aan jou dus om te kiezen welke betekenis tegen januari voor jou van toepassing is.

Ken jij een taal waarin ‘droom’ en ‘droom’ anders vertaald worden? Slide in onze dm’s of stuur een kort mailtje naar contact@dwars.be.