RENÉ MAGRITTE IN HET KMSKA

La ligne de vie

Magritte debuteert in 1920 met kubistische schilderijen, gekenmerkt door geometrische vormen en verschillende perspectieven. Na zijn studies aan de Academie van Brussel ontwikkelt hij zijn eigen stijl en Margritte raakt gefascineerd door de werken van Giorgio de Chirico. “Onder andere Het liefdeslied (1914) zal Magritte inspireren voor zijn latere kunstwerk”, vertelt de gids ons. 
 

We zien de vertrouwde elementen terugkeren die geassocieerd worden met Magrittes werk: de wolken, de mysterieuze grijze bol en het vrouwenlichaam. Objecten lijken onverklaarbaar te zweven of bevinden zich op plekken waar je ze niet verwacht. Denk hierbij bij voorbeeld aan de maan die zich in een boom bevindt in Zestien september. 

Verder hebben veel van zijn schilderijen bijzondere titels zoals Het heden, De aanslag, Verdorie! en De verdachte. Die titels lijken op het eerste gezicht geen enkele relatie met het schilderij zelf te hebben. Magritte bedacht dan ook met opzet titels om te choqueren, weet de gids ons te vertellen: “Zijn doel is niet om te verklaren, maar om te voorkomen dat schilderijen automatisch betekenis zouden krijgen.”
 

Experimenteerdrang
 

                      

Doorheen de tentoonstelling valt op dat Magritte veel experimenteerde met stijl. Hij waagde zich aan verschillende stromingen, maar ook aan diverse materialen. Hij raakte geïnspireerd door Max Ernst en waagde zich zo ook aan enkele collages, die hier te bezichtigen zijn. De gids wijst op de surrealistische kenmerken van de collages: “Dat hij experimenteert met een nieuwe stijl, maar tegelijkertijd zijn eigen handtekening zoekt, is typisch voor Magritte.” Al snel maakt hij zijn eigen ding van de collagetechniek door deze te schilderen in plaats van kleven.
 

Renoir-periode

Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleeft Magritte zijn “Renoir-periode”, een verwijzing naar de Franse impressionist die hem inspireerde. In donkere tijden kiest hij voor zachte pastelkleuren en losse penseeltoetsen. Er vindt een stijlbreuk plaats en zijn schilderijen uit deze periode zijn dan ook moeilijker te traceren naar zijn hand. Alleen wijzen de mysterieuze voorwerpen af en toe in zijn richting. Deze fase van Magritte kon destijds op kritiek rekenen, zo ook van de Franse surrealist André Breton, grondlegger van het surrealisme. Hij zou de Renoir-werken van Magritte in 1947 tijdens een internationale tentoonstelling van surrealisme in Parijs zelfs naar een zijzaal verplaatsen – het einde van de vriendschap tussen de twee.

                                         

Vache-periode

Dat hij een onafhankelijk en tegendraads karakter heeft, bewijst Magritte in 1948 wanneer hij zijn eerste solotentoonstelling in Parijs krijgt. In zijn zogenoemde ‘Vache-periode’ wisselt hij vrolijke pasteltinten in voor felle, schreeuwerige kleuren en brutale (Frans: vache) penseelstroken. Hij kaart in deze karikaturale schilderstijl onderwerpen aan als seks, geweld en absurditeit. De gids nuanceert de context: “Aanvankelijk werd deze stijlbreuk gezien als een artistieke zelfmoord en uiteindelijk was het zijn echtgenote Georgette Berger die Magritte kon overtuigen om terug te keren naar zijn vroegere stijl.” De Vache-werken zijn alleszins een verworven smaak.

Belgisch surrealisme

Aan het einde van de expo komen ook andere surrealisten aan bod die zich lieten inspireren door Magritte. Vooral de Antwerpse surrealist Marcel Mariën wordt uitgelicht. We zien niet alleen hun schilderijen maar ook bizarre kunstobjecten, zoals een bril voor cyclopen. Bezoekers met overschot aan tijd kunnen in de laatste ruimte, de bijna 40-minuten durende surrealistische film L’imitation du cinema van Mariën bekijken. Voor wie daarna nog niet genoeg heeft van Magritte is zijn originele lezing uit 1938 aan het einde van de voorstelling te beluisteren, vergezeld door een diavoorstelling. 
 

Terwijl de tentoonstelling geen exhaustief portfolio weergeeft, belicht ze wel de diverse stijlen waarin Magritte geschilderd heeft. Zoals eerder gezegd worden de werken vergezeld door geluidsfragmenten van Magrittes speech in het KMSKA uit 1938, die met artificiële intelligentie gereconstrueerd werden. Deze fragmenten geven extra context aan de werken, al houdt Magritte het graag mysterieus. Volgens dwars is deze tentoonstelling alvast het bezoeken waard. Ze biedt een laagdrempelige instap in het surrealisme voor beginners, terwijl liefhebbers van Magritte zijn nooit eerder gepubliceerde speech uit 1938 kunnen beluisterde in zijn door AI gereconstrueerde stem. Bij de receptie achteraf genoten we van de mimosa’s en zalmsalade; bij dwars hoeft het tenslotte niet altijd decadent te zijn.

Bezoek Magritte. La ligne de vie vanaf 15 november 2025 tot en met 22 februari 2026 in het KMSKA. Tickets voor -26 jaar kosten €10. Meer info op de website van het KMSKA.