KORFVAKKEN: EEN LUST OF EEN LAST?

Sinds haar oprichting promoot UAntwerpen het principe van actief pluralisme: een open houding ten opzichte van diversiteit waarbij dialoog centraal staat. Die visie vertaalt zich onder meer in de korfvakken: verruimende vakken die in het tweede en derde bachelorjaar aan alle studenten worden aangeboden. Ze geven handvatten om eigen standpunten te onderzoeken, andere perspectieven te begrijpen en het gesprek aan te gaan over actuele en complexe thema’s die de maatschappij bezighouden. Filosoof en godsdienstwetenschapper Franken benadrukt: “Die brede blik, gevoed door objectieve, actuele en kritische argumenten, is geen luxe maar een noodzaak in een wereld die steeds meer onder druk staat door polarisatie."

van levensbeschouwing tot bruggen bouwen

Toen in 2003 de fusie plaatsvond van UFSIA, RUCA en UIA, stond de nieuwe UAntwerpen voor een belangrijke keuze: hoe zou ze zich gaan profileren? De universiteit besloot snel en koos bewust voor een open blik waarbij geen enkele inhoudelijke overtuiging als norm gold, maar waar er wel ruimte was voor reflectie, debat en ontmoeting. Om dat actief pluralisme mee gestalte te geven, werd het Centrum Pieter Gillis opgericht.

nieuwe tijden, nieuwe accenten

Het actief pluralisme werd aanvankelijk ingevuld als een levensbeschouwelijke dialoog. Doorheen de jaren evolueerde deze aanpak van een louter levensbeschouwelijke naar een multi-, inter- en transdisciplinaire benadering. Die benadering vertaalde zich in de zogenaamde ‘korfvakken’. Inhoudelijk werd er niet enkel meer op levensbeschouwing gefocust, maar er ontstond een shift waar ook maatschappelijk relevante thema’s zoals duurzaamheid, burgerschap, de grootstedelijke context en media een plekje kregen. Levrau, die zelf een achtergrond in psychologie en moraalfilosofie heeft, legt hier veel nadruk op: “Het doel van dit format is om studenten uit te nodigen om voorbij het eigen ‘facultaire hokje’ te denken.” Studenten worden dus gestimuleerd om niet alleen kennis met andere disciplines te delen, maar ook om met een ‘gemeenschappelijke en genuanceerde taal’ over maatschappelijke kwesties te spreken. Die aanpak is belangrijk, want de samenleving evolueert snel en van universiteitsstudenten mag verwacht worden dat ze goed geïnformeerd zijn over de complexiteit van het samenleven. Onze unief verandert mee. Zo werd dit academiejaar een korfvak gelanceerd over artificiële intelligentie. Dit korfvak was met 280 studenten in no time volzet. Vanaf volgend academiejaar, 2025-2026, wordt ook het vak Dekolonisatie gelanceerd. “Het is een vak dat de verschillende dimensies van dekolonisatie gaat behandelen. Denk aan: dekolonisatie in relatie tot cultuur, economie, geschiedenis of gezondheid”, deelt Levrau.

logistieke problemen

Het aanbieden van een vak aan alle studenten brengt logistieke moeilijkheden met zich mee. Levrau: “Het is onmogelijk om een rooster op te stellen waarbij alle studenten altijd aanwezig kunnen zijn. Sommige studenten kiezen er daarom voor om het korfvak vanop afstand te volgen. Omwille van de gegarandeerde opnames zijn er ook studenten die beslissen om sowieso niet naar de les te komen, ondanks dat ze dit wel zouden kunnen. Het idee dat ze misschien thuis of op kot, met een zakje chips, voeten op de bank, in versneld tempo de les bekijken, doet toch wel de wenkbrauwen fronsen. Als de filosofie van de korfvakken eruit bestaat om over het disciplinaire muurtje te kijken en om van en met elkaar te leren, dan kan aanwezigheid in de aula net een meerwaarde zijn. Zeker omdat er vaak een beroep gedaan wordt op gastdocenten, is een lege aula toch wel een probleem. Leg het maar eens uit aan die gastdocent die tientallen, zo niet honderden kilometers aflegt dat hij zal moeten lesgeven in een quasi leeg auditorium.”

De filosofie van de korfvakken bestaat eruit om over het disciplinaire muurtje te kijken en van elkaar te leren. Om die reden is aanwezigheid in de aula een meerwaarde. Het advies? “Kijk zeker over dat actief pluralistisch muurtje, maar durf ook écht naar de les te komen”, vertellen de korfvakspecialisten.

uiteenlopende onderwijsvormen en studielast

Verschillende roosters en verschillende opleidingen samenbrengen is dus lastig. Ook de vraag of elk vak eenzelfde studielast met zich meebrengt, blijft een aandachtspunt. Elk opleidingsonderdeel heeft zijn eigen onderwijs- en evaluatievormen. “Bij Community Service Learning wordt er transdisciplinair gewerkt, waar studenten samenwerken met externe partners en dit vraagt een ander soort engagement. De studenten gaan een jaar aan de slag met een concrete nood uit het werkveld, zoals een non-profitorganisatie, en beantwoorden deze op basis van praktijkonderzoek, terwijl ze ervaring opdoen in dezelfde organisatie”, legt Levrau uit. Ten opzichte van de andere korfvakken vraagt dit van studenten dus extra inspanning voor hetzelfde aantal studiepunten.

toekomstbestendig leeraanbod

De korfvakken aan UAntwerpen zijn het resultaat van een bewuste keuze voor openheid, dialoog en intellectuele verruiming. Wat begon als een levensbeschouwelijke verdieping, is vandaag uitgegroeid tot een breed aanbod dat studenten van alle faculteiten samenbrengt rond tal van urgente maatschappelijke thema’s. De korfvakken kaderen binnen het ‘actief pluralisme’, een houding die je openstelt voor diversiteit. Die houding kan je aan UAntwerpen leren en trainen zodat je zowel binnen als buiten de universiteit een kritische burger bent. En ja, misschien begint dat engagement dus echt wel in de aula’s zelf!