In tegenstelling tot wat menig Antwerpenaar mag denken, is Kris Peeters geen new kid on the block in de Scheldestad. “Ik heb in Antwerpen gestudeerd, heb er familie wonen en was voor mijn verhuis al een regelmatige bezoeker van de stad.” Na zijn studies Rechten en Wijsbegeerte aan de voorgangers van onze alma mater, koos Peeters echter niet meteen de weg van de politiek. Eerst ging hij aan de slag als advocaat, om daarna snel op te klimmen tot topman van UNIZO, terwijl hij ook nog doceerde aan de Hogeschool Gent. Op een dag kreeg hij plots telefoon van Yves Leterme met de vraag of hij minister wilde worden in de Vlaamse regering. “Die vraag kwam voor mij onverwacht, maar ik heb niet lang moeten nadenken. Als je aan de kant staat te zeggen dat het een goede regering moet worden en je krijgt plots de kans om mee te doen, dan kan je natuurlijk geen nee zeggen.”

werkbaar wendbaar werk

Toen hij in 2014 federaal minister van Werk, Economie en Consumenten werd, was dat voor UNIZO-Kris een soort thuiskomen. Die snel veranderende thema’s liggen Peeters na aan het hart: “Een lokale Belgische winkel krijgt concurrentie van webwinkels aan de andere kant van de wereld. De brexit plaatst de Europese Unie in een situatie die we nog nooit eerder hebben gezien. Werknemers willen meer vrijheid om hun loopbaan te plannen en ook werkgevers vragen meer flexibiliteit. Er komen constant innovaties en nieuwe producten bij, waardoor consumentenbescherming nooit af is. Ik vind het razend interessante domeinen om rond te werken.”

Wie nu afstudeert, heeft een goede kans om snel werk te vinden.

Met “jobs, jobs, jobs” als een van de prioriteiten van de huidige regering, vervult Peeters dan ook een cruciale rol. “Tijdens deze legislatuur zullen er in totaal meer dan 200.000 banen bijkomen.” Niet alleen het aantal nieuwe jobs is daarbij belangrijk, maar ook de kwaliteit ervan, vindt hij. “In februari keurde het parlement mijn wetsvoorstel goed om werk werkbaarder en wendbaarder te maken. De wet bevat een reeks opties die de bedrijven en werknemers kunnen gebruiken. Het gaat bijvoorbeeld om occasioneel telewerk of het opsparen van vakantiedagen via een loopbaanrekening.”

levenslang leren

Specifiek voor studenten heeft Peeters goed nieuws: “De werkloosheid kent een dalende trend en bij jongeren is de daling sterker dan het gemiddelde. Wie nu afstudeert, heeft met andere woorden een goede kans om snel werk te vinden.” Toch kunnen we beter nog even wachten met het weggooien van onze boeken: “Leren is een levenslang proces. Opleidingen helpen om de competenties die bestaan op de arbeidsmarkt en de competenties die bedrijven zoeken overeen te laten komen.” In de toekomst mogen we rekenen op vijf opleidingsdagen per voltijdse werknemer per jaar.

Ook van robots hoeven we niet bang te zijn: “De robotisering zal niet leiden tot minder jobs, maar tot andere jobs. De taken die robots overnemen, worden gecompenseerd door nieuwe functies die de robotisering creëert. We moeten zorgen dat de arbeidsmarkt met die veranderingen mee evolueert. Dat illustreert nog eens hoe belangrijk opleidingen zijn.”

werken tot vijfenzeventig?

Werk vinden zal dus vrij vlot gaan, maar er weer vanaf geraken helaas iets minder. “De wettelijke pensioenleeftijd wordt in 2025 opgetrokken van 65 naar 66, en in 2030 naar 67 jaar”, vertelt Peeters. Aan die snelheid zitten we tegen 2045 aan 70. In 2045 is een generatiestudent die dit academiejaar aan zijn opleiding is begonnen nog maar 46. De kans dat wij op ons 75ste nog werken, is dus reëel. Een eventuele verdere verhoging van de pensioenleeftijd zal echter niet zo snel gebeuren, verzekert Peeters ons: “Het is zeker niet de bedoeling elke vijf jaar de pensioenleeftijd met een jaar te verhogen. In het regeerakkoord is het principe voorzien dat de pensioenleeftijd gekoppeld wordt aan de levensverwachting. We moeten daar echter voorzichtig mee zijn."

“Naarmate je ouder wordt, zijn een aantal jobs minder haalbaar. Overschakelen op een lichtere taak kan dan een optie zijn, maar we kunnen uiteraard niet voor iedereen een lichtere job voorzien.” Toch is het verhogen van de leeftijd tot 67 de koers die we moeten bevaren, vindt Peeters. “De verhoging van de pensioenleeftijd is misschien geen populaire maatregel, ze helpt wel om de pensioenen betaalbaar te houden. Als iedereen langer werkt, blijven de kosten van de vergrijzing betaalbaar.” Op die manier blijven onze pensioenen ook op termijn gewaarborgd door de overheid en blijft ons huidige systeem bestaan: “Aan doemscenario’s over pensioenen doe ik niet mee. Mijn partij en ik blijven grote verdedigers van een pensioen betaald van de sociale zekerheid.”

Een fulltime nine to five-job vijftig of zestig jaar aan een stuk of kleuterleiders tot hun 67 aanhouden, is dan weer niet de bedoeling. Peeters pleit daarom voor een transitionele loopbaan. “In plaats van ernaar te streven heel je loopbaan lang één job te doen, moet het makkelijker worden om van werk te veranderen. Zo kunnen mensen een job doen die past bij hun wensen en bij hun leeftijd.”

overwint democratie de populistische golf?

Als we even uitzoomen van de Belgische politiek zijn er twee grote thema’s die meteen in het oog springen: de verkiezing van Trump en de ‘ja’ op de brexit. Markeren deze gebeurtenissen, die niemand écht verwacht had, het einde van de democratie zoals we die nu kennen? Het christendemocratische antwoord daarop is nee. “Ik ben ervan overtuigd dat democratie de populistische golf te boven zal komen. Een simpele populistische oplossing kan goed in de oren klinken, bij de uitvoering zijn de gevolgen soms desastreus. Mensen zien uiteindelijk wel in dat populisten geen zoden aan de dijk brengen.”

We moeten een onderscheid maken tussen mensen die bepaalde bekommernissen hebben en politici die een buikgevoel aanspreken, argumenteert Peeters. “Als mensen zich zorgen maken over de globalisering, moeten politici dat ernstig nemen. Het probleem is dat er een klasse van politici is ontstaan die op dat gevoel inspeelt en het verder aanwakkert, zonder met werkbare oplossingen over de brug te komen. Zeggen waar het op staat, betekent niet dat je hard roept hoe groot de problemen zijn. Het betekent dat je oplossingen voorstelt en resultaten boekt”, vat Peeters samen.

Werk is hét middel bij uitstek om de stad welvarend te maken en te bouwen aan de toekomst.

united we stand, divided we fall

Ook na de brexit blijft voor CD&V de nood tot meer integratie bestaan. De Europese koers die CD&V wil varen ligt op dezelfde lijn als de Duitse christendemocraten, met een sterk en verenigd Europa aan de horizon. “De EU kan pas goed functioneren als elk land naast zijn eigenbelang ook rekening houdt met het algemene belang van alle lidstaten samen. Toen bondskanselier Merkel bij Trump op bezoek ging, liet ze duidelijk verstaan dat de VS enkel een handelsakkoord kunnen afsluiten met de EU in haar geheel, en niet met Duitsland afzonderlijk.”

Zeggen waar het op staat, betekent niet dat je hard roept hoe groot de problemen zijn.

“De aanpak van sociale dumping en het waken over sociale minimumnormen zijn bijvoorbeeld domeinen waarin Europa een grotere rol moet spelen.” De basis daarbij blijft de unie met haar 28 lidstaten, maar wat unanimiteit in zulke dossiers betreft, is Peeters genuanceerder: “Als blijkt dat sommige landen daar niet in willen meegaan, moet een kopgroep van landen het voortouw kunnen nemen.”

wir schaffen das

Als het gaat om de vluchtelingencrisis, gaat de visie van CD&V eveneens hand in hand met haar zusterpartij CDU. “De vluchtelingencrisis stelt ons voor heel wat uitdagingen, maar wij kunnen die zeker aan. We moeten mensen daar niet bang voor maken.” Wir schaffen das, dus.

“België is een welvarend land en het is onze morele plicht om vluchtelingen te helpen.” Ook op dit domein is Europese samenwerking van fundamenteel belang: “We vangen vluchtelingen hier op, maar moeten ook financiële ondersteuning bieden aan de landen van de regio zelf zodat vluchtelingen ook daar op een menselijke manier worden opgevangen. Alle landen die dat kunnen, moeten hun bijdrage leveren. Op Europees niveau is dat nu onvoldoende het geval. Eigenlijk zouden we tot één Europese asielprocedure moeten komen in plaats van 28 verschillende procedures.”

het laboratorium van Vlaanderen

Waarom kiest een vicepremier en gepassioneerd federaal minister nu dan plots voor een stad? Waarom is Antwerpen zo’n cruciale schakel in de Belgische politiek? Peeters’ antwoord op deze vraag zal Antwerpenaren dat moeilijk te sluiten bovenste knopje van hun hemd weer doen openzetten: “Antwerpen is nu eenmaal de grootste stad van Vlaanderen.”

Naast zijn persoonlijke band met de stad, is Antwerpen bovendien ook politiek heel interessant, vertelt Peeters. “Er ontstaan heel wat nieuwe ideeën. Dat is vandaag zo, maar is ook in het verleden het geval geweest. Onder meer de haven en de universiteit zorgen voor die creativiteit. Antwerpen is een van de meest diverse steden van Vlaanderen, ook dat zorgt voor innovaties. De stad is daardoor erg aantrekkelijk voor een politicus. Wat je in Antwerpen doet, kan vaak als voorbeeld dienen voor de rest van Vlaanderen. Noem Antwerpen gerust het laboratorium van Vlaanderen.”

Een laboratorium waar heel veel verschillende ingrediënten in een reactievergelijking moeten balanceren en waar een goed chemicus de proefbuizen in handen moet hebben, oordeelt Peeters. “Antwerpen is daarnaast een zeer diverse stad, wat een enorme rijkdom is, maar wat ook voor uitdagingen zorgt. Daarom heb je een duidelijk kader nodig waarbinnen alle Antwerpenaars, wat hun achtergrond ook is, moeten willen samenwerken om Antwerpen nog beter te maken.”

“Je hebt een beleid nodig dat dialoog en ontmoeting aanmoedigt, zodat mensen elkaar leren kennen en leren begrijpen. De zaken op de spits drijven en verschillen tussen groepen uitvergroten, helpt daarbij niet. Ik wil dialoog en ontmoeting aanmoedigen tussen de verschillende groepen.” Wie goed tussen de lijntjes leest, ontdekt hier en daar misschien een steek naar de concurrentie.

Net zoals elke student studeerde ik te weinig tijdens het jaar en waren de examenweken spannend.

diversiteit, mobiliteit, universiteit

Naast het dossier ‘diversiteit’ wil Peeters, mocht hij als winnaar uit de bus komen, op dag één van zijn burgemeesterschap ook de classeurs over mobiliteit op zijn bureau hebben liggen. “We staan met zijn allen te veel in de file. Het recente akkoord over de Oosterweelverbinding en de overkapping van de ring zijn daarom cruciaal.” Mobiliteit en diversiteit zijn dan ook de grootste werven voor Antwerpen en de eerste dossiers die hij zou aanpakken, mocht hij de sjerp om krijgen. Een derde uitdaging voor de minister van Werk, hoe kan het ook anders, is werkloosheid en in het bijzonder jeugdwerkloosheid. “De afgelopen jaren is daar al heel wat rond gebeurd en die maatregelen moeten worden opgevolgd. Werk is hét middel bij uitstek om de stad welvarend te maken en om te bouwen aan de toekomst.”

Een andere motor van dynamiek en innovatie is volgens Peeters de universiteit. “Een universiteit trekt jong talent aan, zorgt voor nieuwe ideeën en een bruisend studentenleven.” Jonge hoogopgeleide gezinnen die na hun studies in de stad blijven wonen, leveren bovendien een goede bijdrage aan de welvaart van de stad. Een universiteit heeft naast haar onderwijsmissie ook een belangrijke rol te spelen in het maatschappelijk leven van een stad. Peeters is daarom ook fan van studentenverenigingen, die volgens hem door de universiteit ondersteund moeten worden. Zelf had hij overigens een heel leuke studententijd. “Ik zat samen met vijf TEW-studenten op kot in de Sint-Annastraat. We gaven onze eigen kotkrant uit. Ik ging vooral uit in de buurt, ging geregeld biljart spelen in het Billiard Palace bij het Centraal Station en soms ook naar TD’s. Net zoals elke student studeerde ik te weinig tijdens het jaar en waren de examenweken spannend.”

Tot slot vormt de universiteit zijns inziens via kennis en onderzoek een belangrijke ondersteuning aan het stadsbeleid. “Als burgemeester zou ik die banden natuurlijk graag aanhalen. De recente publicatie van rector Herman Van Goethem Krijtlijnen voor een innovatief beleid voor de Universiteit Antwerpen vind ik een zeer goed document om de dialoog aan te gaan.”

Plannen genoeg dus voor ’t Stad, zo blijkt. Bart, Wouter of Kris, het beloven nog spannende verkiezingen te worden.

In het OER (Onderwijs- en Examenreglement) van academiejaar 2016-2017, wordt in paragraaf 18.2.1 de volgende beschrijving gegeven van fraude:

“Als fraude wordt beschouwd het bedrog bij het afleggen van examens, alsook andere onregelmatigheden die van aard kunnen zijn de uitslag van het examen te beïnvloeden. Ook het bezit met de mogelijkheid tot gebruik van middelen waarmee fraude kan worden gepleegd (bvb. gsm, iPod, enz.), wordt als fraude beschouwd, zelfs als dit slechts achteraf mocht worden vastgesteld.”

Omdat het bovenstaande op vele (creatieve) manieren geïnterpreteerd kan worden, vroeg dwars aan Stijn Moonen, secretaris van de Fraudecommissie Toegepaste Economische Wetenschappen (TEW), wat nu precies onrechtmatige middelen zijn waarvan alleen het bezit ervan al als frauduleus wordt beschouwd. Onder “enz.” kan namelijk vanalles worden verstaan.

“Deze regels zijn voor alle faculteiten dezelfde”, luidt het oordeel van de secretaris. “Een opsomming geven van alle zaken die verboden zijn, is niet haalbaar, omdat de technologie niet stilstaat. Niet iedereen die examentoezicht houdt, kan op de hoogte zijn van alle beschikbare middelen en iemand die wil frauderen, wordt al snel creatief. Een analoog horloge verbieden lijkt misschien ver te gaan, maar het is niet altijd mogelijk om bij iedereen individueel het horloge te controleren alvorens het examen start, zeker als het over grote groepen studenten gaat. Het is om die reden dat een examinator best gewoon kan aangeven welke middelen wél toegestaan zijn.”

geen enkele onregelmatigheid

Om de slaagkansen van fraudepogingen voor de komende examenperiode in te schatten, vermoeden we dat het raadzaam is om naar de afgelopen periode te kijken − ervan uitgaande dat TEW representatief is voor alle faculteiten. “Het toeval wil dat de voorbije examenperiode de eerste was waarbij er in onze faculteit geen enkele onregelmatigheid werd gemeld bij de fraudecommissie in ongeveer tien jaar. Dit is dus een grote uitzondering. Het gaat nooit over grote aantallen, maar een vijftal per examenperiode is geen uitzondering. Nu, als je er rekening mee houdt dat er in onze faculteit ongeveer 3.000 studenten ingeschreven zijn, gaat het over duizenden examens, papers en thesissen per zittijd. Dan zijn die enkele gevallen echt wel weinig, zelfs al zal wellicht niet iedereen die probeert te frauderen ook betrapt worden.”

Aan de studenten van TEW die de afgelopen periode door de mazen van het net zijn geglipt: chapeau! Kan je jezelf nog wel in de spiegel aankijken en ben je nog altijd met jezelf in het reine?

een persoon naar keuze

Mocht je denken dat fraudecommissarissen een saaie functie bekleden en meer met papier dan met mensen in contact komen, dan heb je een verkeerd beeld. “Ik kan ook hier enkel spreken over onze faculteit. Enkele jaren terug werd een student betrapt op plagiaat bij een paper. Toen de student zich kwam verdedigen voor de fraudecommissie werd hij, zoals het reglement voorziet, bijgestaan door een persoon van zijn keuze. In dit geval was het de vader van de student die al bij aanvang het woord nam: ‘Ik ga ervan uit dat mijn zoon te goeder trouw heeft gehandeld en dat deze zaak berust op een vergissing. Echter, wanneer u kan aantonen dat hij wel degelijk plagiaat heeft gepleegd, zal hij de gevolgen moeten dragen, zowel de sanctie die u hem dan oplegt, als degene die ik voor hem zal voorzien.’ De vader was nogal zeker van zijn stuk, maar naarmate de bijeenkomst vorderde en de bewijslast duidelijk werd, veranderde zijn mening. Uiteindelijk heeft de student ook toegegeven dat zijn paper voor een groot deel copy-pastewerk was. De vader heeft uiteindelijk de leden van de fraudecommissie nog bedankt. Welke sanctie hij voor zijn zoon had voorzien, zullen we nooit weten. Niet meteen een geval waarbij de fraude zelf tot de verbeelding spreekt, maar waarvan de afhandeling uitzonderlijk was.”

Dan nog even een aantal formaliteiten mocht je ooit betrapt worden in een poging te sjoemelen met je resultaten. “Eerst en vooral: het is de fraudecommissie die de onregelmatigheden moet beoordelen en eventueel een sanctie kan opleggen. Een ‘veroordeelde’ student kan wel beroep aantekenen bij de examencommissie tegen de beslissing van de fraudecommissie.”

En nog altijd komen ze voor. “In een aantal gevallen is een zaak duidelijk. Zo worden er nog steeds studenten betrapt met spiekbriefjes. Dan is er doorgaans weinig twijfel over de vraag of het over examenfraude gaat.”

>NB: dwars kan, omwille van dit artikel, niet als betrokkene worden aangewezen bij niet al te sluikse fraudepogingen.

De maand mei luidt het begin in van de laatste zang in het epos van het academiejaar. Het einde is in zicht, maar de helden moeten nog een laatste obstakel overwinnen. Dat obstakel is meestal het grootste en het lastigste van het hele heldendicht, in dit geval de eindexamens. Die barrière staat in de weg van de goede afloop: welverdiende vakantie en eindelijk stressvrije ontspanning. Bij laatstejaarsstudenten lijkt die ontknoping nu nog verder weg, want zij hebben ook nog af te rekenen met de gevaarlijke draak die ‘masterproef’ heet.

Geen fijne vooruitzichten dus! Daarom nemen sommige personages misschien liever een gemakkelijkere uitweg, maar de wijze strijder weet dat bedrog geen optie is en dat het monster daardoor nog harder terug bijt (p. 20)! Let wel, ongehavend komt de held niet uit de strijd. Listen bedenken om de sluwe monsters te verslaan kost immers tijd, en bovendien moeten die nog ingestudeerd worden. Dat verstoort de nachtrust en slaaptekort kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid en vooral voor het humeur van de held in kwestie (p. 16).

Maar de held is natuurlijk meer gewoon en met een flinke dosis humor weet hij de situatie te relativeren (p. 27). Bovendien hangen de afgehakte hoofden van alle monsters die hem ooit durfden uit te dagen als trofeeën aan zijn muur en trots draagt onze held alle littekens van vroegere gevechten op zijn huid. Vol strijdlust vecht de protagonist dus door, klaar voor wat hem te wachten staat: hij heeft met zijn strijdmakkers immers samengezeten om een uitgekiende strategie uit te denken (p. 24). Kan hij misschien hier en daar ook een beroep doen op de hulp van de oudergoden, als die hem goed gezind zijn?

Onze held zal er samen met zijn strijdmakkers zeker in slagen de scriptiedraak te temmen en de andere examenmonsters te overwinnen. In een modern heldendicht sterft de protagonist immers niet, hij raakt hoogstens gehavend. Want geef toe, wie houdt niet van een goede sequel?

Wanneer iemand al meer dan drie maanden last heeft van ernstige slaapproblemen, kan in het slaapcentrum van het UZA een slaaponderzoek worden verricht. Dit onderzoek vindt in principe ’s nachts plaats. Bij pathologische slaperigheid overdag kan ook een dagtest worden uitgevoerd. Hierbij wordt gekeken naar hoe snel een patiënt in slaap valt in gestandaardiseerde omstandigheden (dus zonder voorafgaand koffiegebruik, zware fysieke activiteiten, alcohol, enz.). Patiënten worden dan gevraagd vier keer een half uur te proberen slapen. Als de gemiddelde inslaaptijd minder dan acht minuten bedraagt, wordt dit als problematisch beschouwd. Wanneer de patiënt tijdens deze dutjes twee keer of meer in de droomslaap terechtkomt, is er een zeer grote kans op narcolepsie. Dit is een slaapstoornis met overdreven slaperigheid overdag.

Problemen die het vaakst voorkomen bij patiënten zijn slaapapneu, snurkklachten, narcolepsie, ongewenste slaapaanvallen, in- of doorslaapklachten, rusteloze benen, herhaaldelijke beentrekkingen tijdens de slaap en tenslotte slaapwandelen en praten tijdens de slaap. Wanneer een duidelijk beeld is gevormd van het eigenlijke probleem, krijgt de patiënt een gepaste behandeling. Deze behandelingen zijn heel uiteenlopend. Bij slaapapneupatiënten kan het dragen van een CPAP-masker helpen, of in mildere gevallen een mondprothese of bepaalde vormen van chirurgie. Bij personen met slaapproblemen ten gevolge van stress, angsten of hyperventilatie wordt groepstherapie voorgesteld onder leiding van een psycholoog. Het is heel belangrijk dat de patiënten zelf ook open staan voor een behandeling. Dit houdt meestal in dat ze moeten stoppen of minderen met het drinken van koffie en alcohol.

slaapweetjes

Wat zijn de lichamelijk effecten van een slaaptekort? Na één nacht niet slapen, treden er al cognitieve effecten op die invloed hebben op het geheugen, de creativiteit, de emoties en het probleemoplossend denken. Na een paar nachten niet slapen, kunnen er ook waanbeelden opduiken samen met desoriëntatie in tijd en ruimte, een koortsig gevoel, hartkloppingen en soms zelfs paranoïa. Deze negatieve effecten gaan gelukkig altijd weg wanneer de slaap wordt ingehaald. Het is pas na een opgebouwd slaaptekort van meer dan 3.000 uren (dat dus meestal pas na tien jaar optreedt) dat de lange termijneffecten zich voordoen. Deze patiënten hebben problemen met alertheid en concentratie, en vertonen gedragsmatige problemen. Dit gaat gepaard met een verhoogde kans op obesitas, een hoge bloeddruk, aderverkalking en diabetes.

Het aantal uren slaap dat je nodig hebt, is leeftijdsafhankelijk. Naarmate je ouder wordt, heb je minder slaap nodig. Iemand van 18 jaar heeft gemiddeld nog acht à negen uur slaap nodig. Bij iemand van 25 jaar is dat eerder zeven à acht uur en bij 50-plussers is zeven uur slaap al voldoende. Veel mensen weten ook niet dat het volledig inhalen van het aantal uren gemiste slaap niet nodig is. Wanneer je bijvoorbeeld één nacht acht uur niet geslapen hebt, moet je de nacht daarna niet zestien uur slapen, maar slechts twaalf uur. Dat komt omdat de kernslaap langer duurt wanneer je slaaptekort hebt. Je slaap wordt dan kwalitatiever, waardoor je niet het volledig aantal uren moet inhalen.

research

In het slaapcentrum van het UZA wordt naast patiëntenzorg ook wetenschappelijk onderzoek verricht. Het centrum werkt al tien jaar mee aan de European Sleep Apnea Database (ESADA), waarin gegevens zitten van 17.000 Europeanen met slaapapneu. Zo werd aangetoond dat slaapapneu een onafhankelijke risicofactor is voor diabetes, zelfs na correctie voor gewicht, en dit zowel bij lichte, matig-ernstige, als ernstige vormen van slaapapneu. Anderzijds hebben diabetespatiënten een minder goede controle van de glucosewaarden wanneer ook slaapapneu aanwezig is. Daarnaast werd vastgesteld dat een hoge bloeddruk vaker voorkomt bij apneupatiënten, en geassocieerd wordt met de mate van zuurstoftekort tijdens de slaap, en niet zozeer door het aantal ademstops zelf.

Vele van deze zaken waren al geweten op basis van kleinschalig onderzoek, maar worden nu bevestigd bij grote aantallen patiënten. Het participeren in big data-onderzoek is een zeer doeltreffende manier om de krachten in Europa te bundelen en hoogstaand onderzoek te verrichten.

slaaptips voor studenten

Wat raadt professor Verbraecken studenten aan zodat ze tijdens de examens goed kunnen slapen? Overdag voldoende bewegen, niet te laat studeren en eerst ontspannen (met bijvoorbeeld een douche) voordat je gaat slapen. Dutjes overdag zijn ook een aanrader omdat dit goed is om stress kwijt te geraken. Let wel op dat je niet langer dan dertig minuten slaapt, want dan kom je in een diepe slaap terecht en dan heb je ’s nachts weer problemen om in slaap te vallen. Aan de nachtelijke blokkers raadt professor Verbraecken aan om toch een aantal uren te slapen ’s nachts. Tijdens de REM-slaap wordt namelijk kennis verwerkt in het geheugen. Bij studenten die de hele nacht doorblokken zonder te slapen, wordt de leerstof dus minder goed opgeslagen.

Wat moet je doen wanneer je niet in slaap geraakt? Na zo’n twintig minuten in bed liggen, kan je best terug opstaan en iets rustig doen zoals een boek lezen of de afwas doen. Wanneer je jezelf daarna moe genoeg voelt, kan je nog eens proberen, want het is beter om kort en kwalitatief te slapen dan lang en oppervlakkig. Het is ook belangrijk om niet te panikeren wanneer je de slaap niet kan vatten. Een paar nachten minder slapen is niet gevaarlijk voor je lichaam, het is pas na meerdere jaren dat relevante effecten zich gaan voordoen.

We wijken allemaal wel eens van het rechte pad af, en voor een keer mag je dat best letterlijk nemen. We hebben het hier over ‘olifantenpaadjes', de onverharde weggetjes op grasvelden, gemaakt door fietsers en wandelaars. Als mensen verzetten we ons collectief tegen de geplaveide paden en zoeken we zelf de kortste weg om van A naar B te gaan. Want dat is wanneer olifantenpaden ontstaan: als de officiële weg voor een omweg zorgt. Praktisch ingesteld als we zijn, snijden we dwars over het grasveld de weg af om zo toch maar enkele meters minder te moeten fietsen of wandelen. Nadat enkele durvers zich tegen het systeem verzet hebben, ontstaat er door de afslijting van gras een nieuw pad. De rest volgt het nieuwe paadje daarna braafjes – de mens blijft tenslotte een kuddedier.

Op die manier spelen we als Jan Modaal zelf voor landschapsarchitect, soms tot groot ongenoegen van stads- en gemeentebesturen. Die proberen de binnenweggetjes in te dijken door bijvoorbeeld hekjes of grachten te voorzien. Fietsers of wandelaars zien daar geen graten in en overbruggen de hindernis gewoon, ook al doen ze er daardoor net wat langer over. Dat bewijst hoe groot het verlangen is om steeds de kortste weg te volgen – in het Engels dragen deze zelfgemaakte paadjes daarom de naam desire lines.

De Nederlandstalige term voor dit fenomeen, ‘olifantenpaadje', kent zijn oorsprong dan weer in de dierenwereld. Wetenschappers stelden vast dat olifanten steeds de kortste weg willen volgen, zonder rekening te houden met de aangelegde paden. Daardoor slijten er zich nieuwe wegen af in het gras, en dat gebeurt ook in de mensenwereld. Het woord werd pas echt populair in de Lage Landen toen fotograaf Jan-Dirk van der Burg in 2011 een poëtisch fotoboek uitgaf over deze onofficiële binnenweggetjes. Sinds dat jaar heeft het fenomeen dan ook een plekje in de ‘Dikke Van Dale’ veroverd.

Om een olifantenpad te spotten, moet je overigens helemaal niet naar de boekhandel of naar de savanne. Maak eens een wandeling in een stadspark of trek je eigen dorp in, en plots lijken er overal zo'n rebelse paadjes te liggen. Of misschien ga je zelf al jarenlang ergens van het padje af?

‘De klant is koning’ en zo werkt het ook bij de universiteitsbibliotheken. Meer en meer spitsen ze hun dienstverlening toe op de studenten. De tijden dat de professoren nog in de boekerijen kwamen, zijn allang vervlogen. “Die zien we amper nog in de bibliotheek. Professoren kwamen vroeger (tot aan de jaren 90) iedere week langs om de tijdschriften te bekijken voor hun vakgebied”, weet Trudi Noordermeer, hoofdbibliothecaris van UAntwerpen, ons te vertellen. Proffen laten hun gezicht steeds minder zien in de bib, omdat ze zich liever/noodgedwongen op het wereldwijde web begeven. Tegelijkertijd zijn er steeds meer studenten die als mieren naar de universitaire bibliotheek trekken. “In 2007 hadden we 470.000 bezoeken per jaar en in 2013 waren dat er meer dan een miljoen.” Meer dan een verdubbeling in zes jaar tijd dus.

Je zou je kunnen afvragen wat de oorzaak is van een dergelijke toename. Dr. Hendrik Defoort, collectiebeheerder van UGent, geeft het antwoord. “Studenten blokken alsmaar meer in groep, dat is in alle steden zo.” In Gent werkt men intensief samen met de stad om voor zoveel mogelijk studenten een studieplek te garanderen tijdens de blokperiode. “Samen met de stad wordt er een lijst opgesteld met openbare studieplekken. Zo gaat het al drie jaar, en eigenlijk loopt dat heel goed.”

Gelukkig kennen we met STUDY360 van GATE15 eenzelfde initiatief in Antwerpen. Gelukkig, want het beeld dat mevrouw Noordermeer ons schetst, doet spontaan onze pupillen vergroten. “Ik heb meegemaakt dat hier 500 studenten voor de deur stonden, om kwart voor acht ’s morgens. Dan gingen die deuren open en kwamen ze van twee kanten. Ze moesten allemaal door die poortjes. Ik dacht echt: ‘Er gaan gewonden vallen, mensen worden vertrappeld!’ Ik heb toen maatregelen moeten treffen.” Studenten van andere instituten zijn sindsdien niet meer welkom tijdens de blokperiodes. Impopulair, maar het was nodig.

Overigens hebben zowel UAntwerpen als KU Leuven een online bezettingsgraadmeter beschikbaar gesteld. Zo kunnen studenten, mochten ze van plan zijn zich richting de bib te begeven, op voorhand kijken of ze een tafeltje kunnen bemachtigen.

ruime openingstijden

Bij enkele studielocaties die UGent in samenwerking met het stadsbestuur openstelt tijdens de examen- en blokperiode, kunnen studenten 24 uur per dag terecht. Van sommige faculteitsbibliotheken worden de openingstijden tijdens de blokperiodes verruimd tot tien uur ’s avonds. KU Leuven doet daar nog een schepje bovenop. Zo is Leercentrum AGORA tijdens de doorsnee studieweek tot middernacht geopend, en op beide weekenddagen van negen uur 's morgens tot zeven uur 's avonds.

“We zien de ruime openingstijden als een dienstverlening die we ondertussen vier jaar met succes aanhouden en waardoor we alle vormen van sociaal leren faciliteren”, aldus Peter Verbist, bibliothecaris van KU Leuven. Tijdens de blok- en examenperiodes komen daar nog eens twee locaties bij die van maandag tot en met vrijdag tot twaalf uur ’s avonds geopend zijn. “We leveren dus een aanbod op maat van de noden doorheen het academiejaar. Uit de bezoekersstatistieken en de gebruikerstevredenheidsonderzoeken blijkt dat deze dienstverlening in onder andere de AGORA ten zeerste wordt gewaardeerd.”

De Universiteit Antwerpen lijkt op dit gebied achterop te hinken, gezien ongeveer dezelfde openingsuren tijdens de blok- en examenperiodes als gedurende het semester worden aangehouden, hoewel hierover nagedacht werd. “Ik zou dat best willen, maar het stuit op praktische bezwaren”, beweert mevrouw Noordermeer. Ze noemt als voorbeeld de bibliotheek op Campus Groenenborger. “Daar moet je door het gebouw heen voor je in de bibliotheek bent. We kijken zeker of we aan de buitenkant toch een aparte ingang kunnen maken, want dan kunnen ze veel langer open houden. Overigens is het dan wel zonder personeel, met cameratoezicht en bewaking.”

In Antwerpen baseert men de openingstijden op de bezoekersstatistieken. Als voorbeeld wordt de Stadscampus aangedragen. “Als we kijken tussen half acht en negen uur 's avonds, dan gaan die heel erg naar beneden. Als het om negen uur nog stampvol zou zitten, zouden we uiteraard naar de mogelijkheden kijken om de bib langer open te houden”, aldus de hoofdbibliothecaris van UAntwerpen. De openingstijden die men in Leuven en Gent aan haar studenten voorschotelt, zijn in ’t Stad dus niet haalbaar, of op z’n minst niet nodig. Toch wordt er ook geluisterd naar ‘de stem van de student’. “We kijken ook wel naar de behoeften. Op Campus Groenenborger waren we op zaterdag open en waren er drie mensen op een dag, toen zijn we daarmee gestopt. Maar op Campus Drie Eiken was er de vraag om ’s avonds later open te zijn. We zijn normaal tot zeven uur open, dus in de blokperiodes maken we daar nu acht uur van.”

centralisatie

De automatisering en het digitale tijdperk waarin we momenteel leven, hebben ook hun weerslag op de universitaire boekerijen. Naast het feit dat er meer werk moet worden verricht met minder mensen, wordt de hele bibliothecaire huishouding steeds verder gecentraliseerd. Dit is ook wel te begrijpen als je bedenkt dat er vroeger alleen al op de Stadscampus dertig bibliotheken waren. Daar moet je je als lezer overigens niet te veel bij voorstellen. “Een soort bezemkast, maar er stond dan wel een collectie die uitleenbaar was. Als iemand die boeken wilde zien, moest er toch personeel zijn die ze dan uitleende”, aldus mevrouw Noordermeer. Het dertigtal op de Stadscampus is er inmiddels gereduceerd tot één, en in totaal zijn er vier universiteitsbibliotheken in Antwerpen met de Stadscampus als centrale bib.

In Gent heersen andere aantallen. Rond de eeuwwisseling waren er meerdere tientallen bibliotheken in de Fiere Stede. “In Gent zijn we er een kleine tien jaar mee bezig om te groeien naar één universiteitsbibliotheek waaronder een aantal faculteitsbibliotheken en één centrale bibliotheek; De Boekentoren”, vertelt Dr. Defoort. Men is druk aan het verbouwen om dit plan te verwezenlijken. “De Boekentoren wordt de bewaarbibliotheek voor de hele universiteitsbibliotheek en in de faculteiten is het telkens een faculteitsbibliotheek waar collecties en open rekken staan.”

de student als drijvende kracht

De Universiteit Antwerpen heeft dergelijke verbouwingen, om naar één centrale bib toe te werken, inmiddels achter de rug. Maar het houdt niet op. Campus Groenenborger wordt compleet gerenoveerd, en waar de bib nu slechts de helft van de tweede verdieping in gebouw S in beslag neemt, zal dit de gehele tweede verdieping worden. Hier komen ook een FabLab en een makerspace met A0-plotters, 3D-printers en zware computers erbij. Het definitieve resultaat moet dan zijn: een bibliotheek op de Stadscampus, een op Campus Drie Eiken, het Leercentrum Parabool op Campus Middelheim (deze is er inmiddels) en een bibliotheek op Campus Groenenborger met de hierboven genoemde vernieuwingen. Alles om de student zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn.

Ook in Gent zit men niet stil op het gebied van vernieuwingen. Dr. Defoort: “Er zijn nogal wat evoluties. Farmacie en Geneeskunde hebben samen het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Gent gecreëerd, waar ook een volledig nieuwe faculteitsbibliotheek bij is geopend.”

Via de universiteitsbibliotheek waartoe een kenniscentrum behoort, wordt er dus ook nog eens geïnnoveerd, en innovatie drijft kwaliteit. De bibliotheek moet meer en meer aan de vraag van de student als bibliotheekbezoeker voldoen en eveneens aan de vraag naar het gebruik van de nieuwste technologieën binnen het academiegebouw. De student is een van de drijvende krachten achter dergelijke innovaties, en dus achter de kwaliteit van de universitaire dienstverlening. Zo zie je maar: de klant is altijd koning.

whatever floats your boat

Valérie is postoperatief transgender, wat inhoudt dat ze geboren is als man maar nu als vrouw door het leven gaat, met alles erop en eraan. “Ik voel me honderd procent vrouw, en wat andere mensen daarvan denken kan me niet schelen”, vertelt ze ons overtuigd. Al is dat natuurlijk wel gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Ze merkt dat mensen nog steeds raar opkijken als ze praat, omdat haar stem soms redelijk laag is. De transgenderkring van het Roze Huis in Antwerpen was een grote hulp en later kon ze ook bij de vzw Atthis terecht. De steun van die laatste verenging kwam er wel pas redelijk recent bij. Vroeger mochten er namelijk geen transgenders binnen in vrouwenverenigingen zoals Atthis, enkel vrouwen en mannen die al een operatie hadden ondergaan. En zo merken we meteen dat het hokjesdenken nog lang niet tot het verleden behoort, zelfs niet binnen de LGBTQ-community zelf.

Verenigingen zorgen dus voor een vangnet, maar tegelijkertijd ook voor verdeling. Voor Kat, die als bestuurslid van de vrouwen-/lesbische beweging WIJ heel actief is in de holebiwereld, de Antwerp Pride en Active Company, waren de vrouwenverenigingen een plaats om thuis te komen. En voor dat thuiskomen is Antwerpen blijkbaar de place to be. “Er zijn in ons land heel weinig vrouwenverenigingen in het algemeen, maar Antwerpen bezit de meeste infrastructuur en is het meest gay friendly”, getuigt Kat. Voor studenten en jongeren tot ongeveer dertig jaar zijn er de Flamingo’s en Enig Verschil, en ook voor de oudere dames zijn er twee organisaties.

Tussen 30 en 45 is er echter een gat. Daarom richtte Kat samen met twee vriendinnen WIJ op, een vereniging die activiteiten organiseert voor jong en oud. Als we hen vragen of deze verenigingen nog wel nuttig en nodig zijn – we zijn tenslotte 2017 en iedereen is nu toch wel tolerant – worden we onthaald op heel wat ja-geknik. “Er is steeds meer geweld”, zegt Sophie. Sinds de aanslagen is ze op straat meer op haar hoede. Die waren geen directe aanval op de community, maar door het algemeen toenemende geweld is ze voorzichtiger. De verenigingen zijn dus nog altijd van groot belang om jezelf te durven zijn, ook in het openbaar. Toch is Sophie er intussen zelf geen actief lid meer van. Ze is studietrajectbegeleider aan UAntwerpen en is trots op wie ze is: “Ik ben wie ik ben en ik hoef mezelf niet meer te profileren. Vroeger had ik dat wél nodig, omdat ik op zoek was naar wie ik was. Maar na al die jaren is mijn geaardheid nog slechts één aspect van wie ik ben en zeker geen hoofdzaak meer.”

Ze vindt de verenigingen echter wel erg belangrijk en kijkt dan ook met trots naar mensen als Kat die zich ook nu nog ten volle inzetten. “De gemeenschap heeft mensen als Kat nodig omdat we nog steeds met een generatie zitten waarbij het echt taboe was om op hetzelfde geslacht te vallen.” Valérie ziet vandaag gelukkig toch al wel wat meer openheid. “Ik woon in een boerendorp en heb eigenlijk nog maar van twee mensen negatieve commentaar gekregen. Zelfs de oudere mensen in mijn straat vinden het helemaal oké en ik ben deel van de vriendengroep.” Haar beste vriend is bovendien een Tunesiër en moslim. “Je merkt dat de mensen er meer en meer voor open staan. Het is vooral in steden, op straat dat mensen nog raar kunnen opkijken en dingen zeggen achter je rug.”

pashokjesdenken

Wat mensen vooral moeilijk lijken te begrijpen, is dat Valérie nog altijd gewoon op vrouwen valt. Er bestaat dus nog steeds een groot misverstand in onze samenleving. Sekse, gender en seksualiteit zijn niet hetzelfde en dat  beseffen veel mensen niet, vertelt ook Sophie. Iemand die fysiek man is, voelt zich niet noodzakelijk man. Een man die vrouw wil worden is niet altijd homo en een homo voelt zich ook niet per se vrouw. Ongeveer vijf procent van de transmannen voelt zich nog steeds aangetrokken tot mannen en meer dan vijfentwintig procent van de transvrouwen is nog altijd voor de vrouwen.

Maar ook dat is nog te zwart-wit. Homo, lesbisch, bi, trans, het zijn allemaal categorieën waarin mensen geduwd worden. “Ik ben voor de persoon die ik tegenkom”, zegt Valérie eenvoudigweg. “Meestal zijn dat vrouwen en daarom identificeer ik me als lesbisch. Maar misschien kom ik morgen wel een leuke man tegen.” Niet alle mensen passen in een hokje en de grens is soms moeilijk te trekken. Wanneer stop je met crossdressing en vanaf wanneer ben je echt een vrouw? Misschien moeten we dus stoppen met alles en iedereen in hokjes te duwen en mensen gewoon laten zijn wie ze zijn. “We moeten zijn wie we zijn, dan zijn we op ons best”, vat Sophie mooi samen.

Maar wordt op evenementen als de Pride niet toch weer in hokjes gedacht, vragen we ons af. “Dat is misschien wel zo, maar het is ieders eigen vrije keuze”, klinkt het. “Sommigen willen wel in een hokje zitten en identificeren zich echt als homo.” Het probleem wordt echter een stuk lastiger wanneer het over gender gaat.

De hele problematiek is daar net verbonden aan de identificatie met een bepaald geslacht. Sommigen voelen zich noch vrouw, noch man, maar anderen identificeren zich net heel sterk als man of als vrouw. De hokjes afschaffen is dus geen goed idee. Hier laten we iedereen beter de vrije keuze: m, v of x.

knip

Wettelijk kan dat echter nog niet. Je bent m of v, niet x. Van geslacht veranderen kan, maar daarvoor moet je voor de wet als man nog altijd eerst alle medische procedures (inclusief sterilisatie) doorlopen hebben voor je officieel als vrouw door het leven kan gaan, en omgekeerd. Dat houdt in dat je je soms ongewild als transgender moet outen terwijl je eigenlijk gewoon als man of vrouw door het leven wil gaan. Ook aan de universiteit kan dit vervelende situaties veroorzaken. Stel je maar eens voor dat je als transgender je examen gaat afgeven en je studentenkaart moet tonen. De foto en naam daarop komen misschien helemaal niet meer overeen met je uiterlijk en je moet onvrijwillig je hele situatie nog eens uitleggen. De universiteiten zijn zich bewust van de situatie en er komt stilaan een duidelijker beleid. Ook op politiek vlak zit men niet stil. Het wetsontwerp van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) en staatssecretaris voor Gelijke Kansen Zuhal Demir (N-VA) om de verplichte medische procedure af te schaffen, is ondertussen goedgekeurd, maar het is toch opmerkelijk dat zoiets anno 2017 nog altijd een issue moet zijn.

Concreet zal binnenkort een eenvoudige administratieve procedure bij de burgerlijke stand volstaan om wettelijk van geslacht te veranderen. Opvallend is dat het wetsvoorstel voorziet dat kinderen vanaf twaalf jaar al een nieuwe voornaam kunnen kiezen. Vanaf zestien kan ook het geslacht worden aangepast op de geboorteakte. Maar is dat wel een goed idee? Hoe goed kan een kind weten of hij/zij wel echt van het andere geslacht wil zijn, of dat het zich gewoon niet goed voelt binnen de gendernormen van onze samenleving? Je een meisje voelen en ook echt een meisje worden, zijn twee heel verschillende dingen. “Als je zestien jaar bent, denk je de hele wereld te kennen, maar er valt nog zoveel te ontdekken”, bedenkt Sophie luidop.

Aan de ene kant mogen we heel blij zijn dat de transgenderwetgeving al zo ver staat, maar aan de andere kant blijven we ons toch afvragen: is dit wel een goed idee? Die bezorgdheid hebben ook de vrouwen zelf. “Ik ken iemand die tien jaar jonger is, geboren als een jongen, maar ze wilt een meisje zijn”, vertelt Valérie. “Het lijkt haar allemaal veel te lang te duren, maar langs de andere kant is ze nog zo jong!” Ook Kat vreest dat het te jong is. Zelf voelde ze zich vroeger heel erg een jongen. “Als negenjarige schreef ik liefdesverhalen waarin ik een jongen was.” Maar als we vragen of ze nooit echt een jongen wilde worden, zegt ze nee. “Ik ben gelukkig als vrouw nu. Toen ik relaties begon te hebben, werd die behoefte om me als man te gedragen minder en ergens was er zelfs een soort angst. Zouden vrouwen mij wel nog willen als transman?” En daar wringt net het schoentje met dit wetsvoorstel. “Had ik die mogelijkheid gehad op mijn zestiende, dan had ik het misschien toen wel gedaan. Maar ik ben nu blij dat ik het niet gedaan heb. Toegegeven, ik wissel nog steeds in mijn gevoel tussen het man en vrouw zijn, en meestal voel ik me meer man dan vrouw. Maar dat gevoel is niet sterk genoeg om er verder iets mee te doen. Ik heb wel om medische redenen mijn borsten laten verwijderen en bewust niet gekozen voor een reconstructie.”

In hoeverre wordt een kind hier dus in beïnvloed? Misschien is de oplossing gewoon dat we kinderen niet in hokjes opvoeden. Action Man én Barbie voor iedereen! Dan hebben kinderen ook niet snel de neiging om zichzelf in een ander hokje te steken en kunnen ze op latere leeftijd nog beslissen of ze de hele procedure willen ondergaan.

Er is dus vanalles aan het gebeuren, maar ook nog vanalles te doen. Veel hangt samen met het informeren en sensibiliseren. Als mensen niet begrijpen wat het is, gaan ze het ook nooit écht accepteren. Aan deze vrouwen zal het niet liggen, zij hebben na ons gesprek waarschijnlijk met hun drieën nog heel de nacht doorgepraat.

Heb je vragen over gender en seksualiteit? Neem dan via het STIP contact op met de Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding (03 265 48 72, stip@uantwerpen.be) of contacteer de holebifoon (0800 99 533, vragen@holebifoon.be).

Michiel en Lars zijn allebei 24 jaar. Michiels schoolcarrière verliep heel vlot. In de lagere school was hij de primus van de klas en ook van het middelbaar studeerde hij af met mooie resultaten. Hij behaalde zijn masterdiploma Burgerlijk Ingenieur met onderscheiding en onderhield tijdens deze studie ook allerlei hobby’s. Lars daarentegen, legde een minder rooskleurig schoolparcours af. In de lagere school was alles nog oké, maar in het middelbaar werd hij al snel geheroriënteerd. Ook in gemakkelijkere richtingen behaalde hij slechte resultaten. Lars heeft uiteindelijk nooit zijn diploma secundair onderwijs gehaald. Wat veel mensen zal verbazen, is dat Michiel en Lars allebei hoogbegaafd zijn. Iemand met een hoog IQ behaalt dus niet altijd goede studieresultaten.

Wanneer is iemand hoogbegaafd?

“Hoogbegaafdheid bestaat uit twee onderdelen”, legt Tessa Kieboom, expert in hoogbegaafdheid uit. “Het eerste is het cognitieve deel dat bestaat uit intelligentie, creativiteit (probleemoplossend denken) en motivatie. Het tweede deel bestaat uit de ‘zijnskenmerken’ van een persoon. Bij een hoogbegaafde zijn dat een sterk rechtvaardigheidsgevoel, een kritische ingesteldheid, een hoge gevoeligheid en een drang naar perfectionisme.” Van dat alles is enkel het intelligentieonderdeel objectief meetbaar met een IQ-test. Hierbij haalt de gemiddelde persoon een score van 100. Wie 130 of meer scoort is hoogbegaafd. Dat komt neer op iets meer dan 2 procent van de bevolking. Als je daar de tussengevallen bijrekent die net geen 130 scoren, maar wel over de vier typische zijnskenmerken beschikken, kom je uit op 3 procent van de bevolking.

“Je zou hoogbegaafdheid dus kunnen omschrijven als een cocktail van krachtige eigenschappen”, zegt Tessa Kieboom. “Naast de zijnskenmerken zijn er nog heel wat persoonsgebonden kenmerken typerend voor hoogbegaafden zoals een goed ontwikkeld geheugen, veel concentratievermogen, nieuwsgierigheid, gevoel voor humor en interesse in existentiële vragen.” Als deze cocktail van eigenschappen op de juiste manier wordt gebruikt, kan het tot goede studieresultaten en een succesvolle loopbaan leiden. Jammer genoeg zijn er ook hoogbegaafden bij wie deze krachtige eigenschappen op bepaalde momenten in hun leven meer in hun nadeel dan in hun voordeel spelen.

De donkere keerzijde van een hoog IQ

Wetenschappers hebben doorheen de jaren verschillende modellen ontwikkeld om te verklaren waarom de ene hoogbegaafde wel uitzonderlijke prestaties neerzet en de andere niet. Men is het erover eens dat omgevingsfactoren zoals de gezinssituatie, opvoeding, school en het CLB een sterke invloed hebben. Uit de laatste bevindingen blijkt dat naast de omgeving ook het ‘zijnsluik’ een effect uitoefent op de prestatie. Dat zijnsluik zijn de niet-cognitieve kenmerken van de persoon zoals stressgevoeligheid, motivatie, leerstrategie en zelfvertrouwen.

Een ondermatige prestatie van hoogbegaafde leerlingen is volgens Kieboom een vaak voorkomend probleem: “Ze krijgen niet genoeg uitdaging en vervelen zich, wat leidt tot demotivatie en slecht functioneren op school. Ook zijn zij het niet gewend om te moeten oefenen waardoor ze geen juiste studietechniek ontwikkelen. Als de leerstof dan toch complexer wordt, weten deze hoogbegaafden niet hoe ermee om te gaan.” Ook hun andere manier van denken leidt geregeld tot problemen. Vaak gaan hoogbegaafden bijvoorbeeld de oplossing van een simpel probleem te ver zoeken. Door al deze factoren halen deze leerlingen slechte schoolresultaten en na een tijdje worden ze geheroriënteerd naar een gemakkelijkere richting. Daar vinden ze nog minder uitdaging en zo komen ze terecht in een negatieve spiraal. Dit verklaart waarom hoogbegaafden vaak een diploma onder hun niveau, of zelfs geen diploma, behalen.

Een ander probleem waar hoogbegaafden vaak mee te maken krijgen, is een verkeerde diagnose. Op school wordt hun ‘anders zijn’ on terecht gelinkt aan stoornissen zoals een concentratiestoornis, ADHD of autisme. Het is voor een hoogbegaafd persoon dus heel belangrijk om een snelle en correcte vaststelling hiervan te krijgen. Omgekeerd beschouwen leraren normaal begaafde kinderen met zeer goede cijfers soms als hoogbegaafd. Dit komt door het verkeerde beeld dat er nog steeds over leeft.

Help!

Gelukkig bestaan er hulporganisaties voor mensen met een heel hoog IQ. Een voorbeeld hiervan is Exentra, een expertisecentrum dat al vijftien jaar hoogbegaafden van alle leeftijden begeleidt. Sommigen komen er ook preventief naartoe om zichzelf beter te leren kennen. De problematiek wordt gelukkig bekender en lagere en middelbare scholen nemen steeds meer maatregelen om hoogbegaafden goed te begeleiden en hen extra uitdaging te bieden. Het systeem van middenjury, waarbij leerlingen zelfstandig en op eigen tempo kunnen studeren en examens afleggen, is eveneens geschikt voor hoogbegaafden. Ook universiteiten zouden studenten met een hoog IQ kunnen helpen door hen een aangepast leertraject aan te bieden. Zo zouden ze meerdere richtingen tegelijk kunnen volgen of hun studie op verkorte termijn kunnen afleggen. Helaas besteden de meeste universiteiten (nog) geen aandacht aan dit thema.

*Laatst gewijzigd op 19/03/2019

U heeft gestudeerd aan de Universiteit Gent. Wat voor student was u?

Ik denk in de eerste plaats dat ik een enthousiaste studente was. Ik heb mijn universitaire studies – Romaanse filologie, zoals dat toen heette – ontzettend graag gedaan. Dat lag wellicht ook aan het feit dat er in ons jaar heel wat interessante, gemotiveerde persoonlijkheden zaten. Wij vormden een hechte groep van relatief goede vrienden. Velen onder hen zie ik nu nog steeds. Toen ik, enige jaren na mijn studies, als assistente op een andere manier omging met mijn vroegere professoren, hebben enkelen onder hen mij gezegd dat ze zich ‘ons’ jaar inderdaad als één van de leukste groepen in hun carrière herinnerden.

Welke gebeurtenis van uw studententijd blijft u eeuwig bij?

In de eerste jaren van mijn opleiding had ik het vak Geschiedenis van de Romaanse Beschaving. Een heel interessant college, dat bovendien door een prof werd gedoceerd waarvan ongeveer iedereen in mijn jaar een absolute fan was. Hij gaf zijn college in een grote aula met klapstoeltjes. Op een dag zaten wij te wachten tot de prof binnenkwam, toen ik mijn pennenzak op de grond liet vallen. Ik kroop toen onder het klapstoeltje om al mijn pennen en potloden bijeen te rapen. Op dat moment hebben de twee vrienden die naast mij zaten het stoeltje naar beneden geklapt en zijn ze erop gaan zitten. Eerst ben ik luid beginnen te roepen, maar toen ik hoorde dat de prof binnenkwam, leek het mij toch beter stil te blijven. Ze hebben mij zo meer dan 10 minuten ‘gevangen’ gehouden. Toen ze het klapstoeltje loslieten, ben ik dus gewoon ‘boven water’ gekomen, alsof dat de normaalste zaak van de wereld was. De prof geschiedenis heeft mij even heel verbaasd aangekeken. Hij onderbrak zijn les enkele seconden, maar is uiteindelijk behoorlijk snel verder gaan lesgeven. Aan zijn uitdrukking kon je zien dat hij zich vooral afvroeg of hij echt wel gezien had wat hij meende gezien te hebben.

Nu doet u onderzoek en werkt u voor de Universiteit Antwerpen. Hoe bent u hier terecht gekomen?

Ik heb mijn doctoraat aan de UGent behaald. Enkele maanden na mijn verdediging is één van de professoren van het departement vertalers en tolken, dat toen nog niet tot de UAntwerpen behoorde, in een tragisch auto-ongeval overleden. Ik ben toen aangeworven als prof, maar ben nooit vergeten hoe mijn geluk toen in direct verband stond met het ongeluk van iemand anders.

Wat vindt u het leukste aan uw baan als prof?

Het feit dat je elke dag iets bijleert en met heel interessante mensen in contact komt. Dat is wellicht het geval bij veel jobs, maar als je lesgeeft aan een universiteit en onderzoek doet, is dat gewoon een absoluut feit.

Welke Franse literaire tekst of welke vertaling daarvan zou volgens u iedereen gelezen moeten hebben?

Niet al mijn lievelingsschrijvers schrijven in het Frans. Wat de Franstalige literatuur betreft, blijf ik een grote fan van Albert Camus en Romain Gary, of zijn pseudoniem Emile Ajar. Maar de Franse tekst die iedereen – al dan niet in vertaling – zou moeten lezen, is volgens mij de Déclaration des droits de l’homme et du citoyen uit 1789.

Als u moest kiezen tussen de Franse en de Belgische keuken, welke heeft dan uw voorkeur?

Ik houd erg van een aantal typische Belgische gerechten en telkens wanneer ik buitenlandse vrienden op bezoek heb, probeer ik hen er één daarvan klaar te maken. Tomates crevettes, Vlaams stoofvlees, (Waalse) suikertaart, Gentse waterzooi, garnaalkroketten ... Maar ik kan evenveel genieten van een Daube provençale, Soupe de pistou en aïoli. Ik ontvang heel graag en doe dan vaak de moeite om te koken voor mijn gasten. Geen haute cuisine, maar gewoon een lekkere maaltijd. En ik ga dus af en toe op zoek naar nieuwe recepten.

Waar besteedt u uw vrije tijd aan?

Lezen is zeker één van de zaken waaraan ik in de loop van mijn hele leven het meeste vrije tijd heb besteed. Ik ben – en dat zal niemand die mij kent erg verbazen – helemaal geen sportief persoon, maar ik maak wel geregeld een mooie wandeling en speel ook regelmatig golf. Ik ben geen goede speelster, maar kijk er wel elke week naar uit, ondanks wat Mark Twain over golf schreef: “Golf is a good walk spoiled.”

Heeft u een guilty pleasure?

Ja, en daar moet ik niet lang over nadenken: chocolade! In dat verband heb ik ook een Engels motto: “A balanced diet is chocolate in both hands!” Vaak moet ik mezelf ook een beetje oppeppen wanneer ik mijn huis of mijn wagen moet schoonmaken. Vroeger had ik voor die momenten twee speciale playlists. De ene bevatte muziek van Donna Summer, Abba en Gloria Gaynor. De andere Joe Dassin, Gilbert Bécaud en Claude François. Dat is natuurlijk iets wat ik nooit aan iemand heb durven toegeven … Wat mijn playlists nu bevatten? Dat zal ik pas binnen 10 jaar vertellen!